بلوک های یونولیتی؛ آری یا خیر؟

همگام با پیشرفت صنعت ساختمان سازی در جهان، به کارگیری مصالح ساختمانی نوین در ساخت و ساز، روز به روز با استقبال بیشتری از سوی سازندگان مواجه می شود.

با این حال استفاده از مصالح ساختمانی نوین در کشور به دلیل بی تعهدی برخی تولیدکنندگان، حضور غیرمتخصص ها در ساخت و سازها و آشنا نبودن آنها با فناوری های جدید به جای آن که سبب ارتقای سطح کیفی ساخت و سازها شود، مشکلاتی را از نظر ایمنی و استاندارد سازه بوجود آورده است. در حال حاضر بیش از ۲۰۰ محصول ساختمانی متداول در صنعت ساخت و ساز کشور به کار گرفته می شود که ۹۵ درصد آنها استاندارد نسبی دارند اما آنچه به نگرانی دست اندرکاران بخش مسکن دامن زده، مصالح نوینی همچون پلیمرها، کامپوزیت ها و سرامیک ها است.

بلوک های یونولیتی (پلی استایرین) به عنوان مشکل سازترین مصالح ساختمانی نوین مدتی است که برای ساختمان سازی در اغلب شهرهای ایران بویژه در تهران مورد استفاده قرار می گیرد، هر چند نمی توان از مزایای آنها چشم پوشی کرد ولی متاسفانه به دلیل استفاده از مواد اولیه ناکافی و غیراستاندارد در تولید برخی از آنها، بیشتر بلوک های یونولیتی موجود در بازار، قابلیت اشتعالزایی بالایی دارند.

 
معایب استفاده از یونولیت در ساختمان سازی

اخیراً از بلوک های پلی استایرین بدونFR و پوشش مقاوم جهت پر کردن فضای میان تیرچه های سقفی به جای بلوک های سفالی یا بتونی استفاده می شود که این روش مشکلاتی را برای ایمنی ساختمان از جهت آتش سوزی ایجاد می کند. از آن جایی که در این روش فقط از قسمت فوقانی، لایه ای بتونی روی این بلوک ها را پوشش می دهد و از قسمت زیرین فقط لایه پلاسترگچ یا سقف کاذب اجرا می شود، خطر آتش سوزی ساختمان را به میزان بسیار زیادی افزایش می دهد. اسفنج های معمولی پلی استایرین (یونولیت) به آسانی آتش گرفته به سرعت می سوزند و دود سیاه سمی و غلیظی را تولید می کنند و به آسانی ذوب می شوند و تولید قطرات شعله ور و سوزانی می کنند که ممکن است عامل ایجاد حریق شوند، اما نمونه هایFR- EPSفقط توانسته است روش سوختن عمودیV-O را با موفقیت به انجام برساند که برای استفاده در وسایل خانگی قابل حمل، با موارد استفاده کم و متناوب (مانند دستگاه قهوه جوش) مورد تایید قرار گرفته است و نه برای استفاده در ساختمان سازی. 

    
    
قوانین استفاده از فرآورده های پلی استایرین

اداره کل صنایع و معادن و موسسه استاندارد باید از ابتدای تولید و پیش از شروع تولید و بعد از صدور مجوز نسبت به محصوات تولیدی نظارت کامل داشته باشند. بلوک های سقفی از نوع پلی استایرین منبسط شده در صورتی عملکرد مناسب و قابل قبول خواهند داشت که مواردی از قبیل ایمنی در برابر آتش، رواداری های ابعادی، مقاومت مصالح (که می تواند با دانسیته مصالح ارتباط داشته باشد) شکل مهندسی و روش اجرایی مناسب در آنها رعایت شود. بنابراین لازم است مشخصات بلوک تولیدی با این ضوابط انطباق کامل داشته باشد و در اجرا هم از روش ها و محافظت های صحیح بهره گیری شود. بدیهی است که سیستم سقف تمام شده باید علاوه بر تطابق با این ضوابط، مانند سایر سیستم های ساختمانی به طور کامل با مقررات ملی ساختمان و کلیه ضوابط و آیین نامه های مصوب مرتبط مطابقت کند.

تنها استفاده از انواع کند سوز شده بلوک پلی استایرین منبسط شده مجاز بوده و استفاده از انواع غیر کند سوز ممنوع است. تولیدکنندگان موظف هستند مدارک لازم مواد اولیه (پودر پلی استایرین منبسط شده محصول کارخانجات پتروشیمی و اخذ گواهینامه فنی از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن دال بر کند سوز بودن محصول مطابق با شرایط ذکر شده) دال بر استفاده از مواد اولیه از نوع کند سوز شده برای تولید بلوک را ارائه کنند. حداقل مقاومت بلوک های تولیدی در برابر بارهای حین اجرا باید برابر با ۲۰۰ کیلوگرم به ازای هر ۳۰ سانتی متر طول بلوک باشد. این بار باید در نواری به عرض حداکثر ۷ سانتی متر در وسط بلوک اعمال شود.

بلوک ها باید دارای ظاهر سالم و یکپارچه باشند. سطح بلوک باید نسبتاً صاف باشد و بین دانه های پلی استایرین فاصله مشخص ظاهری وجود نداشته باشد. استفاده از ترکیبات پلی استایرین در ساختمان و بنا به عنوان عایق حرارتی و صوتی می تواند استفاده مثبتی باشد زیرا کارکرد بسیار خوبی دارد اما از جهت این که دارای نقطه ذوب پایینی است، بسیار خطرناک است چرا که در صورت بروز آتش سوزی ترکیبات پلی استایرین دارای اشتعال پذیری بالایی هستند و به سرعت آتش را در سراسر ساختمان گسترده می کنند پس ریسک پذیری واحدهای ساختمانی را نیز نسبت به شعله ور شدن در آتش افزایش می دهند.

از آن جا که سازمان نظام مهندسی و شهرداری به دلیل مسئولیت و فعالیت در امور ساخت، اجرا و نظارت بر ساختمان ها به عنوان متولیان و عوامل اصلی محسوب می شوند، باید نسبت به جلوگیری از توسعه و استفاده از این محصولات اقدامات لازم و کافی را انجام دهند. همچنین سازمان صنایع و معادن نیز موظف است قبل از صدور هرگونه جواز تاسیس واحدهای تولید پلی استایرین نظر سازمان حفاظت محیط زیست را برای پیشگیری از بروز مشکلات و سوانح خطرناک در صنعت ساخت و ساز استعلام کند. 
    

    
اثرات زیست محیطی بلوک های یونولیتی

مسئولیت مستقیم استفاده از ترکیبات پلی استایرین در احداث ساختمان ها با سازمان نظام مهندسی ساختمان و شهرداری است که به کارگیری این مواد در ساختمان را کنترل می کنند. زیان های زیستی پلی استایرین ها از سوی کارشناسان مربوطه تایید شده است زیرا یونولیت ها از ترکیبات نفتی ساخته می شوند که حتی در صورت استفاده از این ماده به نام (پلی استایرین ضد آتش یا کند سوز) باز هم براساس اطلاعات موجود از مشتقات نفتی محسوب می شوند که خصوصیات حریق و ایجاد دود خطرناک و سمی ناشی از گرم شدن زیاد را در پی دارند. در هر صورت با توجه به اینکه تاییدی بر ضد آتش بودن این ماده شیمیایی وجود ندارد، به دلیل وجود ترکیبات و مشتقات نفتی پس از اشتعال زایی گازهای آلاینده ای را تولید می کنند که بسیار خطرناک بوده و حرارت و آتش سوزی ناشی از آن باعث تولید گازهای آلاینده ای می شود که با آسیب رساندن به سیستم تنفسی انسان زودتر از گازهای دیگر موجب خفگی فرد آسیب دیده می شود. به این ترتیب که این ماده به علت حرارت جمع شده و مشتقات آن پس از جمع شدن به صورت قطرات شعله ور ریزش می کنند و همین خصوصیات سبب می شود نتوانیم با قاطعیت اعلام کنیم استفاده از این ماده بهتر از ترکیبات معدنی است. 

نتیجه 

به رغم آنکه ممکن است استفاده از این مصالح ساختمانی جدید موجب سرعت گرفتن احداث ساختمان شود، اما با معضلاتی که در پی دارد سلامتی انسان را به خطر می اندازد که باید با فرهنگ سازی و ارائه آگاهی و اطلاعات لازم به مردم، به خصوص از طریق رسانه ها از بروز خطرات احتمالی پیشگیری کرد. از سوی دیگر ارگانهایی که وظیفه صدور مجوز برای تولید این نوع محصولات را دارند باید از تولید کننده بخواهند تا مشخص کند، پلی استایرین های تولید شده برای احداث بنا در ساختمان ها به کار می رود یا صرفا به عنوان قطعه ای برای عایق در لوازم خانگی استفاده می شود، چرا که این محصولات بنا بر دلایل ذکر شده به هیچ وجه برای استفاده در صنعت ساختمان مناسب نیستند. این در حالیست که فوم های پلی استایرین در صنعت خودروسازی هم با کاربرد در ساخت داشبورد، فرمان صندلی ها مورد استفاده قرار می گیرد که اشکالی در تولید و مصرف آنها دیده نمی شود پس مجوز از سوی تولید کننده نباید با هدف کاربرد در ساختمان اخذ شود. بنابراین در فرآیند تولید باید به نکات اساسی از جمله ایجاد آلودگی ناشی از مصرف این محصول در محیط زیست توجه شود تا در صورت بروز این مشکل تدابیری برای حل آن اندیشیده شود.

منبع مقاله:

روزنامه کیهان، شماره ۱۹۳۳۶ به تاریخ ۲۶/۱/۸۸، صفحه ۷ (دانش و پژوهش)